Art Deco Market
Waar en hoe er naar toe?
Centraal in de stad.
Vreemd gebouw dat nu dienst doet als overdekte markt waar zowel eten als kleren, schoenen en juwelen te vinden zijn. Ook wat souvenirs. Enkele eetstalletjes. Kleurrijk.

Wat Phnom
Waar en hoe er naar toe?
In het noorden van de stad, $1 entree
Je kan het klein klimmetje met een olifant doen maar dat lijkt me te toeristisch. Doe het maar te voet. Weinig te zien maar het is wel een belangrijke plek voor de Cambodjanen.

National Library
Waar en hoe er naar toe?
Op 200 meter van het voorgaande. Alleen maar interessant voor vakidioten, bibliothecarissen als ikzelf. Lijkt me eerder het bibliotheekje in een veraf gelegen Limburgs gehucht.

National Museum
Waar en hoe er naar toe?
Naast het Koninklijk paleis, entrée $ 3
Indrukwekkende collectie van beelden en voorwerpen uit de voornaamste sites van Cambodja.
Zeker te doen.

Royal Palace
Waar en hoe er naar toe?
Niet ver van de Riverside.
Entrée 25.000 riel = iets meer dan $ 6
Topjes en korte rokjes zijn taboe: ze verkopen een wit doorzichtig T-shirt voor $ 1.
Het gebouwtje dat ene Napoleon (de VIde? of IXde?) aan de koning schonk lijkt hier volledig misplaatst en verschillende gebouwen op het domein zijn niet toegankelijk. De Silver Pagoda is schitterend maar je mag er niet fotograferen.

Russian Market
Waar en hoe er naar toe?
Beetje verderaf van het centrum en eigenlijk niet zo interessant want meer gericht op de toeristen (duurdere souvenirs bvb)

Wat Moha Montrei
Waar en hoe er naar toe?
Op weg naar Wat Phnom tegengekomen, deze vuile, grote tempel waar niks te zien is

Olympic Stadium
Waar en hoe er naar toe?
Onderdeel van de megalomanie van de Cambodjaanse Koningen. Mooi en toch goed onderhouden stadium. Vooral het 50 meter zwembad leek ons na deze wandeling bij 40° C aanlokkelijk. Jammer genoeg geen zwemgerief bij die dag....

Buiten het centrum maar combineerbaar

Tuol Sleng
Waar en hoe er naar toe?
We vonden een tuktuk die ons voor de hele dag slechts $ 10 aanrekende.
entree $ 2
Gruwelijke site waar in de voormalige school de cellen, folterkamers nog getuigen van de wreedheden. De duizenden foto's van slachtoffers spreken boekdelen. Om stil van te worden

Killing Fields
Waar en hoe er naar toe?
entree $ 2
Eenvoudige site op het platteland waar de doden en gevangenen van Tuol Sleng naar toe gebracht werden om doodgeschoten en begraven te worden. Putjes in de grond tonen waar later massagraven werden ontdekt.
Een indukwekkend mausoleum met duizenden schedels blijft voor eeuwig in de herinnering van de bezoeker. Om nog stiller van te worden.

CCH
Hans Decouttere, goede vriend van ons, vroeg me of ik wilde enkele dingen meenemen naar het schooltje van Phnom Penh waarvoor vzw De Stortkinderen al jaren ijvert. Natuurlijk was mijn antwoord. Enkele gesprekken later groeide het idee om een pakketje boeken samen te stellen waarvoor ik als bibliothecaris in Kortrijk zou ik wellicht het best geplaatst zijn.
De kennis van de kinderen over Europa en over België speciaal is nogal beperkt dus begon ik te surfen op Internet naar interessant materiaal dat zou kunnen gebruikt worden in de lessen. Ik bestelde enkele goedkope eenvoudige kunstboeken, geschiedenisboeken en fotoboeken en kreeg die wat later in mijn bus. De bibliotheek van Kortrijk sponsorde onrechtstreeks door enkele afgeschreven cd-roms en dvd-s ter beschikking te stellen. Charles vroeg me een kaart van Europa te zoeken en die vond ik ook in de bib. Zo konden de leraars beter situeren aan de kinderen waar België lag.

Bon, op 22 maart dus vertrokken met naast onze gewone rugzak, een apart trolleytje met 12 kilo boeken. In Phnom Penh bleek onze rugzak mee te zijn maar de trolley was waarschijnlijk achtergebleven bij de tussenstop in Bangkok. Na een serieuze Cambodjaanse vloek enkele papieren ingevuld en naar ons Guesthouse. De volgende morgen hadden we nieuws verwacht maar nee, niks, nada. Zelf eens gebeld, zelfde resultaat. Twee dagen Phnom Penh bezocht en telkens tweemaal gebeld, noppes.
De ochtend dat we klaar stonden om naar het CCH te gaan - zonder boeken, jammer genoeg - kregen we de verlossende telefoon "Come to the airport, the missing luggage is here". %ijn madam achtergelaten met een theetje en op een motodup gesprongen. Luchthaven binnen en buiten en een uurtje later stond ik weer in het hotel... mét de blauwe boekentrolley.

Met zijn tweeën is het iets aangenamer dan op de motodup , dus charterden we maar een tuk-tuk die wat vreemd opkeek bij het adres maar toch vertrok. Een half uurtje later waren we al in de goede straat maar vonden we , zelfs na tien keer vragen, niet waar het CCH eigenlijk was. We hadden al ik weet niet hoeveel andere projecten gezien. Alsof het toeval ons een handje wilde helpen waren we nog maar pas twee minuten op de terugweg - ik had het opgeven en zei tegen de driver " Thank you, let's get back to the hotel' - toen ik de drie wanhopig gezochte letters op een witte muur geschilderd zag. Oef.

Directeur Sokha zat in zijn bureau en ontving ons hartelijk, stelde ons voor aan de verantwoordelijke van de school en liet ons alleen. Het was middag en de kinderen en de leraars waren juist aan het eten. Brian, de verantwoordelijke voor de leraars en een tijdelijke vrijwilliger legden ons het schoolsysteem uit en meldden met héél veel trots dat één van hun studenten naar de universiteit mocht. Ze namen veel plezier de boeken in ontvangst en waren het meest tevreden met de kaart van Europa. Dan konden ze hun kinderen ook eens tonen waar zij vandaan kwamen.
De schoolverantwoordelijke toonde ons de klasjes en één van de oudere leerlingen nam ons mee naar de bibliotheek waar ik, als bibliothecaris, natuurlijk nieuwsgierig de rekken overliep.

Tijd om samen met de schoolverantwoordelijke boeken te gaan kopen. Met de tuktuk terug naar Phnom Penh stad. In de Russian Market liet ik hem zoveel kopen als hij wilde. Hij voelde zich op den duur wat gegeneerd maar kon toch enkele grote plastic zakken vullen. Het waren voornamelijk tweetalige prentenboeken in het Khmer en het Engels met simpele verhaaltjes voor de kinderen maar ook enkele heel degelijke ABC-boeken met dieren, vissen...

Tegen vier uur stonden we terug aan de school waar alleen nog enkele kinderen aanwezig waren. Sokha was nog niet terug van zijn lunch en de leraars wraen gaan vliegen. Ook onze verantwoordelijke leek moe en op onze vraag naar het stort zelf, kon hij alleen nog maar 'Tomorrow' antwoorden...

Jammer want daarbij eindigde ons bezoek.

Zee en Crab Market
Het stukje van Kep dat wij gezien hebben kon ons niet echt bekoren. Maar we zijn vanuit het Hotel alleen tot aan de Crab Market gefietst en nog een stukje verder tot aan het water.
Net als alles in Cambodja zijn de prijzen van alles ferm gestegen. Krab, vroeger spotgoedkoop, werd in deze supereenvoudige restaurantjes geserveerd tegen een prijs van niet minder dan 30.000 r. (= $ 7,50)
Bij het over een muurtje klauteren, schoot ik door een vermolmde boomtak in een put en lag mijn been open tot het bot. Niet veel zin meer om te gaan zwemmen dus. Daarenboven lagen er teveel puntige stenen in de zee om er echt in te kunnen gaan.
Het strand een paar kilometer verder zou dan wel weer de moeite waard zijn.

Bokor Hill
Waar en hoe er naar toe?
Heb ik vroeger al eens gedaan maar door de bouw- en vernieuwprojecten van een steenrijke Cambodjaan is er maar beperkte toegang meer. De laatste berichten ter plaatse spreken van $ 25 per persoon in een taxi, vanuit Kep of Kampot.
Teveel naar ons gedacht.

Rabbit Island
Waar en hoe er naar toe?
Een eilandje met hagelwitte stranden, enkele café's, restaurants en guesthouses op een steenworp van het vasteland.
Ferries brengen je voor $ 9 heen en terug (9 uur 's morgens en 16 uur 's namiddags). We vreesden dat we ons daar dood zouden vervelen en zijn dus maar niet gaan luieren en bakken.

In Kampot is er niet echt veel te zien, het is een doodgewoon Cambodjaans stadje waar ik graag vertoef - zonder de drukte van toeristen. We liepen wat rond op de markt, wandelden langs het water, aten een hapje, dronken een theetje en voelden ons echt op vakantie. Veel meer heb ik niet nodig.

Onderweg hadden we twee onverwachte meevallers.
In een grote tent bij een huis was een boeddhistische herdenkingsplechtigheid aan de gang voor de overledenen van de familie. Onze eerste schroom om te gaan kijken was onterecht, ze riepen ons zelf binnen en we kregen zelfs een flesje water. Ingetogen bleven we een kwartiertje zitten, waren onder indruk van hun sereniteit maar snapten niet veel van hun gezangen.

Een paar honderd meter verder was er een ander feest aan de orde: de voorbereiding voor een huwelijksfeest. Een of andere moderator stond daar te reciteren maar niemand bewoog, deed iets of zei iets. Vreemd. De een na de andere gingen de aanwezige mannen en vrouwen een stukje haar afknippen van bruid en bruidegom - met ook een kam in de hand. Nog vreemder.
De tafels stonden nog niet gedekt zodat we maar eventjes bleven kijken. Maar we kregen niks om te eten of te drinken en vertrokken dan maar....

Op de terugweg met de tuktuk hadden we afgesproken te stoppen aan

Phnom Chhnork
We betaalden $ 1 per persoon entrée aan een hokje, zagen ik weet niet hoeveel kitscherige beelden en moesten dan nog een vijftal minuutjes stappen door de velden tot aan de berg
Daarvoor krijg je gezelschap van jongetjes die je 'gidsen' voor $ 1. Dient om hun avondlessen Engels te betalen. Waar of niet waar, we maakten ons er niet druk in.
De grotten zijn niet spectaculair maar er zijn wel herkenbare dierenfiguren gesculpteerd in de stalagmieten.
Heel beneden is er een klein, stokoud tempeltje. Geen must maar als je er passeert, kan je evengoed eens stoppen.

Takeo is wellicht nog een groter boerengat dan Kampot en, vreemd genoeg, daar heb ik me ook de hele dag geamuseerd.
Tegen 11 uur waren we ingecheckt en een halfuurtje later stonden we aan het water de verschillende mogelijkheden te bekijken.
Een tuktuk rijdt er waarschijnlijk niet naar Angkor Borei. Dus maar over het water, lijkt me ook wel leuker maar ... de mannen van de boten vroegen $ 25 per boot voor die 2 uurtjes varen en dat leek me wat veel. Nog eventjes de kat uit de boom kijken, iets eten en een theetje drinken.
Ondertussen waren twee meisjes van Luik naar ons toegestapt, de ene onderdanig maar de andere zo zelfbewust als alleen een over-datum-zijnde Luikse Wafel kan zijn.
"Volgens mijn Guide du Routard, editie 2008-2009 - nooit kunnen begrijpen hoe die ook Madame Soleil spelen: 2009 ??? - mogen we maar $ 10-12 per boot betalen... en IK betaal niet meer. Wachten is de boodschap, ze zullen nog komen smeken..."
Ik, schuchtere jongen van eenvoudige komaf, liet me overdonderen door dat Waalse geweld en zei dat ik ook wel wilde wachten en met hen meegaan om de kosten (nog) te drukken.
Het resultaat van bijna een uur wachten was dat we voor ons vieren $ 30 mochten betalen en dat ik heel wat binnenpretjes had - en er zouden er nog volgen...

Angkor Borei
Na een klein uurtje varen aangemeerd in het stadje waar we onmiddellijk verloren liepen. Niets te zien en bijna niets te beleven. We liepen linksaf en liepen verkeerd. Na een half uurtje hadden we nog het Museum niet gevonden (zelfs de brug overgegaan) en dronken dan maar een theetje bij plaatselijke mensen. Heerlijk en ontspannend.
Op het allerlaatste moment zag ik het bordje op het gebouw dat we al twee, drie keer gepasseerd waren: Museum

We betaalden $ 1 voor een heel klein maar heel fijn museum. Maar bijna allemaal replica's van het museum in Phnom Penh.

Terug aan boot vroeg onze Liégoise met een uitgestreken gezicht of we het museum gevonden hadden. Wij "Natuurlijk en het was heel mooi, niet te missen...". Haar bliksemde ogen maakten ons duidelijk dat zij het niet gevonden hadden. Tof.

Na tien minuutjes waren we aan

Phnom Da
waar wij $ 2 betaalden om naar boven te gaan. Eigenlijk niet echt de moeite maar dat wilden we natuurlijk niet toegeven aan onze Luikse ex-vriendinnen
- die geen geld wilden geven voor "tempels die ze al duizenden keren gezien hadden in Azië, ik heb al 10 jaar ervaring met reizen in Azië en ben een beetje tempelmoe..."- waarom ga je dan Angkor Borei, vraag ik me dan in een dwaze bui wel eens af - en die we ondertussen een stille waterdood wensten. Schitterende tempel, zeiden we, met prachtige beelden. Helemaal niet waar maar het lukte on stoch om hen wat jaloers te maken...

De boottocht terug was een hinderniskoers door de lage waterstand.
We gingen, op een ander kanaal dan bij de heenreis, niet vlug vooruit omdat het roer dikwijls bleef steken in de modder. We moesten na een tijdje overstappen op een lokale boot terwijl onze driver doorvaarde met onze Wafels naar een plaats waar het kanaal dieper was. Dan kwam hij terug, pikte ons op en pikten we hen op (liever niet hoor) en arriveerden we om 16 uur in Takeo.
Voor onze vriendinnen was de laatste bus naar Phnom Penh om 16 uur zodat ze die, met nog een tuktukzoektocht en verplaatsing voor de boeg, zeker zouden missen.

Dat bedoel ik met binnenpretjes. Make my day.

's Avonds gingen we in Takeo nog Internet zoeken (ver weg van ons hotel, zeker een half uur gaan en tien keer vragen), vonden ondertussen een winkel met Spy Wine en consumeerden onze aperitieven in het restaurant dat je hierboven ergens vindt

Aangekomen in Kampong (soms Kompong) Thom op de R6, de weg tussen Phniome Penh en Siem Rea. Daar vind je het meest bezochte Guesthouse en restaurant van de stad maar dat wilde ik, redelijk eigenzinnig als ik ben, niet doen.
Dus maar een beetje zoeken...
Aan de overkant van de straat kom je op de oude markt maar daar waren op dat moment alleen maar een paar guesthouses die aan het verbouwen waren. Niet echt interessant dus.
Honderd meter verder vonden we wat we wilden.

De man die ons het hotelletje had weten te vinden, wilde ons ook nar Sambor Prei, Kuk brengen.
Na een beetje onderhandelen, niet teveel want die mensen ondervinden natuurlijk ook de stijging van de brandstofprijzen met 50% in de laatste 3 maanden, kwamen we overeen voor $ 18 per persoon per moto. We konden ook met 2 op één moto maar dat leek ons door de wegomstandigheden heel wat minder comfortabel

Sambor Prei Kuk
1 uur rijden met motodup (24 km) en redelijk veel stof gegeten onderweg.
$ 3 entrée per persoon en je krijgt een mooi plannetje met de drie grote groepen tempels.
Met het plannetje in de hand deden we op ons duizendste gemak de drie redelijk mooie sites maar dan moeten we ergens verkeerd gelopen zijn. Geen erg, we zijn toch nog vroeg genoeg.

Na een half uur niemand of niets gezien te hebben, begonnen we ons toch vragen te stellen. We zagen enkele locals maar die begrepen ons kaartje en ons Engels niet maar één van die mensen was wel zo vriendelijk om ons door de velden en bossen te begeleiden naar een plaats waarvan we begrepen dat we terug op de juiste plaats waren. Ik bedankte hem heel hartelijk voor zijn half uur durende gidstocht met een briefje van 10.000 riel en zwaaide nog eens tot afscheid.

Hadden we beter niet gedaan. We herkenden de tempeltjes waarvoor we stonden niet en begonnen alle mogelijke paadjes in te slaan. Niet van de weg afgaan is de boodschap in Cambodja: gevaar voor mijnen nietwaar.
En je gelooft het of niet, we liepen weer verloren. Na een uur kwamen we op een iets bredere weg en dat gaf ons weer moed. Uitgedroogd en kletsnat van het zweet en met mijn madam al lichtjes in paniek. Ik hoorde haar denken - slapen in een bos, geen eten meer voor vanavond, geen ontbijt morgen ... hoe geraken we hier ooit uit - en hield wijselijk mijn grapjes voor mezelf. Zouden toch niet in goede aarde - beter, in het stof - gevallen zijn. Ik panikeerde nog niet: we hadden toch nog enkele uren voor het donker werd.

Nog een half uurtje later zagen we de eerste tekenen van de bewoonde wereld - enkele mensen die iets aan het plukken waren. Ze wezen ons met handgebaren dat we in de goede richting zaten en er kon weeral een glimlachje af bij mijn wederhelft.
Hé hé, de grote baan en een stalletje met water. Gered !!! Het water ging maar twee slokken mee en helemaal bezweet maar toch weeral fluitend legden we de twee kilometer macadam af die ons scheidden van de ingang.
Achteraf bleek dat we door onze vriendelijke 'gids' gedropt waren in een vierde tempelcomplex. Tja, daarom herkenden we ons niet...

Een uurtje terug achter op de moto en we waren weer in ons guesthouse.

Nog geen vijf minuten is het verschrikkelijk beginnen donderen en bliksemen en viel de regen met bakken uit de hemel. Het werd stikkedonker in onze kamer maar gelukkig viel de electriciteit niet uit.

Voer voor overpeinzingen: hadden we die bui gehad in het bos, hadden we die bui gehad op de moto...
Uiteindelijk was alles nog goed afgelopen.

Pas vier uur later konden we door de modder de straat op om te gaan internetten en te gaan eten. We hadden het verdiend.

Het is al de derde maal dat ik in Siem Reap ben om het wonderlijke Angkor te bezoeken dus beperk ik me tot enkele nieuwigheden die ik nog niet gedaan had. Zie voor de andere sites mijn verslagen over Cambodja (2002) en Laos (2004).

Wat Dam Nak
Heel grote Wat juist over de rivier als je van de Oude Markt komt. We konden er niet in want er liepen duizenden mensen rond die het een of ander te vieren hadden. We hebben niet geweten wat het was maar later zagen we de hele prcessie nog eens door de stad trekken. Kleurrijk en indrukwekkend.

Angkor
De eerste dag hebben we de meeste bezienswaardigheden (de grote toer) gedaan met de tuktuk, de tweede dag hadden we de kleine toer met de fiets gedaan. Dertig minuten fietsen tot aan de sites. We wilden in Ta Phrom een tuktuk vinden om ons naar Banteay SDrei te brengen maar die gasten vroegen wat teveel geld naar mijn gedacht( $ 20).
Het eten en drinken op de site is natuurlijk een stuk duurder dan eklders maar het viel nog redelijke mee: stokboord kostte 1000 riel, een fles water of twee cola's $ 1.

Het waren weer twee schitterende dagen.
Al de derde maal dat ik in Angkor en ik sta nog altijd met open mond te kijken naar al dat moois.

Sisophon is net als Takeo een boerengat, zelfs nog erger.
Er is helemaal niets te zien, niets te beleven, gewoon een slapend Cambodjaans stadje. Wij hielden hier halt omdat we enkele minder gekende tempels wilden doen. Een gok in het wilde weg dus. Minder gekende tempels wilde dus ook zeggen minder mooie, minder interessante tempels.Maar dat wisten we natuurlijk niet op voorhand, net als met alles: als je het niet gedaan hebt weet je niet of het moeite is of niet...

In het stadje zelf zien ze waarschijnlijk bijna nooit toeristen en waren we een zeldzaamheid. Gelukkig sprak iemand ons aan om naar detempels te gaan: ik had er eigenlijk anders geen idee van hoe we daar ooit zouden geraken.

Voor de 62 kilometer heen en terug vroeg de man op de moto ons $ 35, eerst $ 20 per moto maar we besloten met 2 moto's te gaan. Gelukkig maar want het was nu al een hele beproeving, die twee uren op de moto.

* Bantheay Chhmar
Entrée $ 5 maar weeral een voorbeeld van de plaatselijke kleine corruptie.
Er staat een overdekte tafel waar je moet betalen maar er was niemand te zien. Onze motodriver toeterde tot een militair opdook. Hij vroeg ons $ 5 te betalen, per persoon. De LP raadt je aan een ticket te vragen. Natuurlijk niet te krijgen.
"Als ik geen ticket krijg betaal ik niet ", was mijn antwoord.
"Okay, give what you want"
Zes dollar veranderde van portefeuille en we waren binnen.
De site is minder uitgebreid dan ik verwacht had en meer dan opeengestapelde stukken tempel zie je er niet. Helemaal achteraan zijn wel nog enkele goed bewaarde reliefs te vinden.

Twee jonge gasten verpestten onze pret door de hele tijd voor onze voeten te lopen om te zeggen langs waar we oesten gaan. Ik kon hen niet van me afschudden door pertinent altijd - redelijk eigenzinnig, nietwaar - de andere kant uit te gaan.
Na een uurtje slenteren hadden we alles gezien en gingen we terug naar de moto's.
Een half uurtje later stonden we bij

* Brasat Bantheay Thop
Moet ooit een belangrijke tempel geweest zijn maar nu was het alleen maar klauteren op, over en tussen de rotsblokken. Wel tof maar veel is er niet te zien. Een half uurtje stenen kruipen is me wel goed bevallen maar objectief, nee laat maar...

* derde tempel
Mooie dingen hadden we nog niet gezien vandaag, wel toffe dingen, en wanneer de driver ons voorstelde om nog één extra-tempel te bezoekn voor slechts $ 2 konden we dat niet laten.
Een ferme ontgoocheling: een molshoop met een paar stenen van boven. Wel in een schoon park met een vijvertje met waterlelies. Vervulde onze romantische aard wel...

Terug in Sisophon hadden we nog een klein onweertje, gingen we nog wat wandelen tot aan de rivier (madam sleerde weg in het slijk, èèkes), gingen we internetten en eten.

De volgende dag gingen we, om onze vlucht te hebben, naar Bangkok waar we een deel van de stad aandeden dat ik nog niet gedaan had (noord-oosten- maar dat niet echt de moeite was om er iets over te schrijven.

Zo, einde van een heel mooie reis